Sprawozdanie z realizacji Programu Edukacyjnego Sieci Ziem Zachodnich i Północnych przez Muzeum Narodowe w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy w roku 2018
Program Edukacyjny Sieci Ziem Zachodnich i Północnych wykreowany i realizowany przez Muzeum Narodowe w Szczecinie Centrum Dialogu Przełomy w roku 2018 koncentrował się przede wszystkim wokół ważnych dla Polaków rocznic: stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości oraz 30. rocznicy strajków w sierpniu 1988 roku. Przy powstawaniu programu uwzględnione zostały potrzeby i oczekiwania różnych kręgów odbiorców.
Istotnym elementem obchodów 30. rocznicy Sierpnia ’88 była wystawa „Samotny strajk. Sierpień 1988” oraz wydanie towarzyszącej jej publikacji pod tym samym tytułem autorstwa kuratorki wystawy Agnieszki Kuchcińskiej-Kurcz. Plenerowa ekspozycja czasowa przypomniała wciąż niedoceniane strajki z 1988 r., które wybuchły w kilku ośrodkach w Polsce, w tym w Szczecinie. Ukazano przede wszystkim samotność strajkujących, zachęcając do dyskusji na temat wyjątkowości postaw buntu, protestu wobec totalitaryzmów, odwagi i determinacji, które na ogół są udziałem tylko bardzo niewielkiej części społeczeństwa. Przywołano sylwetki istotnych postaci zaangażowanych w strajk i w pomoc dla strajkujących i ich rodzin, w większości dziś już jednak zapomnianych. Opis wydarzeń wzbogaciły relacje świadków historii. Dopełnieniem obchodów były między innymi lekcje historii w porcie szczecińskim – głównym ośrodku strajkowym, debata publiczna środowiska strajkujących i wspomagających strajk w kościele oo. jezuitów oraz debata oksfordzka – „Sierpień ’88 dokończył demontaż systemu”, w której udział wzięli uczniowie szczecińskich liceów ogólnokształcących. Nagrody dla obu drużyn, przygotowujących się do debaty przez kilka miesięcy, ufundowała Sieć.
Program SZZiP realizowany przez CDP w stulecie odzyskania niepodległości także adresowany był do zróżnicowanego grona odbiorców. 11 października 2018 roku uczniowie Szkoły Podstawowej nr 44 w Szczecinie wzięli udział w warsztatach „My – Biało-Czerwoni”. Część teoretyczną o historii godła Szczecina oraz pochodzeniu i znaczeniu polskich symboli narodowych przygotowały i poprowadziły w placówce pracownice merytoryczne MNS-CDP. Następnie uczniowie pod kierunkiem nauczycieli przez miesiąc wykonali 1000 kokard narodowych, które wręczone zostały gościom MNS-CDP w dniu stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Materiały wykorzystane do narodowych kokard sfinansowała Sieć Ziem Zachodnich i Północnych. 16 października z okazji 100-lecia Koła Żołnierzy 12 Pułku Ułanów Podolskich odbył się wernisaż wystawy czasowej „Semper Fidelis. Rzecz o ułanach podolskich” , na której zaprezentowano pamiątki elitarnej jednostki gromadzone przez kontynuatorów jej tradycji – żolnierzy. Muzealia i archiwalia, często unikatowe, cieszyły się ogromnym powodzeniem przede wszystkim wśród młodych ludzi.
18 października br. dla nauczycieli przygotowano konferencję metodyczną „W szkole o Niepodległej”. Była to propozycja skierowana do nauczycieli województwa wszystkich typów szkół oraz etapów kształcenia. Celem konferencji było ukazanie, jak można efektywnie uczyć patriotyzmu w XXI wieku. Motywem przewodnim uczyniono przybliżenie mniej znanych, ale nietuzinkowych twórców Niepodległej oraz ich związków z ziemiami uzyskanymi przez Polskę w wyniku II wojny światowej. Przypomniano, iż to nauczyciele są organizatorami procesu dydaktycznego, a realizując podstawę programową kształcenia ogólnego, powinni położyć duży nacisk na uczenie samodzielnego i krytycznego myślenia. Zaznaczono też szczególną rolę wieku XIX, który, jak żadna inna epoka, ukształtował sposób myślenia Polaków i typ patriotyzmu, kiedy to niewielu angażowało się w życie polityczne, społeczne, a większość doświadczała trudów czasu niewoli. Wyodrębniono trzy ważne okresy: czas niewoli, czas odradzania i czas budowania Niepodległej, omówiono także pojęcie tożsamości narodowej oraz jej części składowe. Zaprezentowano przykłady postawy szacunku i miłości wobec ojczyzny oraz takie, które ocierają się o szowinizm, zadając zgromadzonym pytanie: „Co przeszkadza nauczycielom, wychowawcom w skutecznym uczeniu patriotyzmu we współczesnej polskiej szkole?”. Dyskutowano także o postępującej komercjalizacji, a także nadużywaniu naszych symboli narodowych, które stając się powszechnymi, zatracają nieraz swą godność i wyjątkowość. Przykładami dobrych praktyk w uczeniu współczesnego patriotyzmu przez nauczycieli szkół łobeskich, stargardzkich i szczecińskich zakończono spotkanie.
Jednym z elementów Programu Edukacyjnego Sieci było podsumowanie konkursu dla uczniów szkol podstawowych województwa zachodniopomorskiego „Kronika rodzinna – 100-lecie odzyskania niepodległości” w dniu 9 listopada 2018. Za cel konkursu uznano kształtowanie u uczniów postawy miłości do małej ojczyzny oraz poszanowania tradycji, kultury własnego regionu i narodu jako integralnych części niepodległej Polski. Dzięki udziałowi w konkursie uczniowie dowiedzieli się, które wydarzenia z najnowszej historii niepodległej Polski zmieniły losy ich dziadków, rodziców, a nawet ich własne. Prace nadesłało szesnaście szkół, w większości spoza Szczecina. Zadaniem uczniów było przygotowanie pracy w formie kroniki składającej się z elementów plastycznych, przedstawiających najważniejsze momenty z życia ich rodziny oraz rodzinnej miejscowości od roku 1918 do współczesności, a także ich kronikarskiego opisu. Przedstawione sytuacje były osadzone w realiach przeszłości własnej miejscowości lub regionu zachodniopomorskiego. W przedsięwzięciu udział wzięło 16 szkół regionu, nadsyłając 26 prac. Nagrodzono i wyróżniono 12 prac, obdarowując cennymi nagrodami ufundowanymi przez Sieć /laptop, słuchawki bezprzewodowe/.
W przeddzień Narodowego Święta Niepodległości 10 listopada uczniowie, rodzice i nauczyciele ze Szkoły Podstawowej nr 44 w Szczecinie, a następnie Szkoły Podstawowej nr 61 w Szczecinie uczestniczyli w warsztatach „I znów stała się Polska”. Po obejrzeniu prezentacji multimedialnej i zapoznaniu się z wystawą „Semper Fidelis. Rzecz o ułanach podolskich” uczniowie wypełnili karty pracy, po czym wspólnie z dorosłymi, oprowadzani przez edukatorki MNS-CDP, zwiedzili wystawę stałą CDP.
11 listopada, podczas Narodowego Święta Niepodległości, uczniowie, rodzice i nauczyciele Szkoły Podstawowej nr 1 w Nowogardzie, a także wielu mieszkańców Szczecina wzięło udział w podwójnym wernisażu: otwarciu „wystawy w wystawie” pt. „Dialog pamięci. Czego nie chcieliśmy zapomnieć” autorstwa Agnieszki Kuchcińskiej-Kurcz, oraz „Rok 1918. Odzyskanie Niepodległej” autorstwa Ośrodka KARTA. . Po zajęciach warsztatowych „I znów stała się Polska” w południe, wspólnie z gośćmi i pracownikami Muzeum Narodowego w Szczecinie – Centrum Dialogu Przełomy, wszyscy odśpiewali hymn narodowy. Spotkania rodzinne tego dnia były wzbogacone o możliwość obejrzenia pamiątek związanych z twórcami Niepodległej i II Rzeczpospolitą, przywiezionych po II wojnie na Ziemie Zachodnie i Północne. Wszyscy odwiedzający MNS-CDP otrzymywali kokardę narodową, gadżety w barwach narodowych, mogli także wysłuchać w ramach „Śpiewającej kawiarenki” piosenek z lat 20. i 30. w wykonaniu uczniów Szkoły Podstawowej nr 56 w Szczecinie. Najmłodsi pod opieką dorosłych i wolontariuszek korzystali z sali edukacyjnej, gdzie odbyły się „Rodzinne kolorowanki”. Jednym z ważniejszych motywów muzycznych przewijających się tego dnia była jazzowa aranżacja utworu „My, I Brygada”, która powstał w lutym br. w Szczecinie, z udziałem muzyków jazzowych światowego formatu. Zakup licencji był możliwy dzięki wsparciu Sieci. W 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości przez CDP przewinęło się około 2 tysiące zwiedzających.
19 listopada br. młodzież Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi w Szczecinie oraz Technikum Elektryczno-Elektronicznych w Szczecinie wzięła udział w kolejnym wydarzeniu – debacie oksfordzkiej „Wolna Polska – spełniony sen pokoleń”. Celem głównym było lepsze zrozumienie historii, bardzo skomplikowanej, zwłaszcza na Ziemiach Północnych i Zachodnich. Warto podkreślić bardzo wysoki poziom przygotowania młodzieży. Drużyny obu szkół otrzymały nagrody sfinansowane przez Sieć.
21 listopada br. w Centrum Dialogu Przełomy odbyła się debata publiczna „Łańcuch pokoleń – o stuleciu odzyskania niepodległości na ziemiach zachodnich i północnych”. Prelegenci – świadkowie historii, którzy w poszczególnych dekadach PRL robili wszystko, aby Polska stała się wolna, zastanawiali się, jak wspominać 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości na Pomorzu Zachodnim, które sto lat temu nie było polskie? Jaka była pamięć o 11 listopada 1918 r. i o II Rzeczypospolitej w okresie PRL? Jak pamięć ta pozwoliła przetrwać środowiskom upominającym się o wolną Polskę aż do końca poprzedniego systemu?
17 grudnia jak co roku odbyła się coroczna akcja „Światła Pamięci – Grudzień 1970” jednocząca szczecinian, młode pokolenie, świadków historii. Wspólne układanie zniczy w napis Grudzień 1970 na dachu muzeum – placu na którym podczas grudniowej rewolty zginęło 12 osób, poprzedziła krótka prelekcja na temat ówczesnych wydarzeń i wspólne oglądanie krótkiego reportażu w którym poszkodowani i rodziny zabitych wspominają tamten czas.
Dzięki środkom i wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum Narodowe w Szczecinie Centrum Dialogu Przełomy w ramach Sieci Ziem Zachodnich i Północnych zrealizowało Program Edukacyjny, którego celem była aktywizacja społeczności Szczecina, Pomorza Zachodniego poprzez wystawy czasowe, debaty oksfordzkie i publiczne, lekcje w szczecińskim porcie dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, warsztaty dla uczniów szkół podstawowych, spotkania ze świadkami historii, konferencję metodyczną dla nauczycieli województwa zachodniopomorskiego wszystkich typów szkół i etapów kształcenia, konkurs dla uczniów szkół podstawowych na kronikę rodzinną, czy akcje takie jak „Światła Pamięci – Grudzień ‘70”.
Kontynuowanie programu edukacyjnego Sieci przez Centrum Dialogu Przełomy pozwoli na podejmowanie kolejnych zadań, coraz większe angażowanie lokalnej społeczności w projekty publiczne. Pozwoli też odpowiedzieć na rosnące stale zainteresowanie powojenną historią i Ziem Zachodnich i Północnych, niezmiernie ważny element budowanej tożsamości przez kolejne pokolenia.
Agnieszka Kuchcińska-Kurcz
kierownik MNS-CDP
